CONGOMA calling!

Een belangrijk gespreksonderwerp van de laatste tijd is resilience: hebben wij Nederlanders het vermogen om in onverwachte (crisis-) situaties en erna goed te kunnen blijven functioneren? Synoniemen voor resilience zijn ‘weerbaarheid’ en ‘wendbaarheid’. Ik gebruik liever het woord ‘veerkracht’ want de andere termen klinken mij te reactief, te passief in de oren. Veerkracht is het vermogen om je serieus voor te bereiden op moeilijke situaties, je aan te passen aan veranderingen, te herstellen van tegenslagen en door te gaan na traumatische ervaringen. Veerkracht is actief en straalt wat mij betreft kracht uit. En laat dat nu net precies zijn wat ik hier in Goma deze week heb aangetroffen in de gesprekken met lokale collega’s.Na alles water hier is gebeurd.

Zonder uitzondering hebben ze traumatische gebeurtenissen meegemaakt. De meeste collega’s zijn gedurende 5 dagen hun huizen niet uit geweest, omdat de gevechten in hun straten werden gevoerd. Ik hoorde van kogels die ruiten van woningen aan diggelen braken, dwars door de vaak houten huisjes vlogen en collega’s op een haar na misten. En van hevige klappen, dreunen uit zware wapens, die angst zaaien en door merg en been gaan. Er was die dagen geen elektriciteit, geen internet, beperkt eten en drinken. De mensen, vaak met jonge kinderen, zaten midden in het geweld en konden niet weg. En toen ze dan eindelijk voorzichtig weer naar buiten konden, troffen ze stapels gesneuvelde militairen aan. Ik weet het, er zijn helaas veel meer crisishaarden in de wereld waar dit soort taferelen zich afspeelt, maar het kwam nu even erg dichtbij. Ik vraag me af, wat doet het met jonge kinderen, hoe blijven die ervaringen en beelden de rest van hun levens een rol spelen? Toen ik afgelopen dinsdag met een collega Goma weer binnenreed waren de lichamen overigens geborgen. Ik heb er geen gezien.

De trieste balans na de gevechten: bijna 3000 doden en een veelvoud aan gewonden, een groot aantal vluchtelingenkampen rond Goma waar helemaal niets meer van over is, onze hulpposten die met de grond gelijk zijn gemaakt, medische voorraden van hulporganisaties die zijn geplunderd, veel vluchtelingen in de stad, groepjes militairen die zich van hun uniformen ontdeden, nu in een T-shirt en spijkerbroek rondlopen en op zoek zijn naar vrouwen en meisjes, een door M23 afgekondigde wapenstilstand die alweer is geschonden, een vacuüm waarbij lokale overheden zijn vervangen door M23-vertegenwoordigers (al dan niet met kennis van zaken), banken die zijn gesloten, geldautomaten die niet werken, gestegen prijzen en grote onzekerheid bij de inwoners over de nabije toekomst.

En dan over die veerkracht. Mijn collega’s vertellen rustig wat hen is overkomen. ‘On est là’ hoor ik vaak, wat zo ongeveer wil zeggen: ‘we zijn er nog’. ‘Ça était chaud, het ging te keer, we waren heel bang, maar God heeft onze levens gespaard. Het heeft geen zin om bij de pakken neer te zitten, kom op, doorgaan!’ Ze komen ongevraagd weer naar het werk, er worden heel concreet plannen gemaakt om de noodhulp voort te zetten of opnieuw op te starten. Ik zie op de bekende plekken de groente- en fruitkraampjes alweer aan de gang, het verkeer neemt iedere dag een beetje toe, de schouders worden er weer onder gezet. Internet doet het weer, de mensen hebben weer stroom. De bokser die een rechtse hoek incasseert, even met z’n kop schudt, de pijn verbijt en zelf een klap uitdeelt…

Ik constateer de veerkracht bij collega’s en in het straatbeeld. Maar ik weet niet hoe het de duizenden vluchtelingen vergaat. ‘M23 houdt niet van vluchtelingenkampen rond Goma..’, hoor ik in de wandelgangen, de mensen moeten teruggaan naar de dorpen waar ze vandaan komen. Ok, duidelijk, en als je de middelen niet hebt, hoogzwanger bent, ziek of gehandicapt? Makkelijker gezegd dan gedaan! Er zijn ook berichten van mensen die terugkomen naar de plekken waar de kampen waren, die alweer bezig zijn om hun trieste vluchtelingenleven voort te zetten. Het begint weer meer te regenen en een cholera-epidemie ligt op de loer, dat kan er ook nog wel bij. Maar ik ben ervan overtuigd dat alle lagen van de Congolese bevolking met veerkracht zijn doordrenkt. Veerkracht wordt als vanzelfsprekend gezien. 

Op de website van US Department of State kwam ik interessante informatie over ‘resilience’ tegen. Veerkracht, zo valt er te lezen, is geen eigenschap die mensen wel of niet hebben. Het gaat om gedragingen, gedachten en acties die iedereen kan leren en ontwikkelen. Een paar manieren om je veerkracht te vergroten: Behoud een gevoel voor perspectief, herinner jezelf aan het goede in je leven en dat dingen echt zullen veranderen. Erken dat je een keuze hebt in hoe je met uitdagingen omgaat. Je hebt geen controle over wat er met je gebeurt, maar je kunt wel kiezen hoe je reageert. Accepteer verandering. Verandering en onzekerheid horen bij het leven. Anticipeer op uitdagingen en tegenslagdoor je te concentreren op de positieve manieren waarop je ze kunt aanpakken in plaats van op mogelijke negatieve resultaten. Leer hoe je jezelf kunt kalmeren. Overwin je angst. Als je voor een uitdaging staat die eng of aanvoelt, begin dan met het eenvoudigste wat je kunt doen om je in de richting te brengen die je wilt gaan. Onderneem actie. Blijf niet stilstaan bij problemen. Richt je in plaats daarvan op oplossingen. 

Makkelijker gezegd dan gedaan! Maar gezien de huidige dreigingen in de wereld, verder weg maar ook dichterbij, is het zeker dat het onderwerp de komende jaren alleen maar in belang zal toenemen. Ook weet ik zeker dat we als Nederlanders op het gebied van veerkracht nog heel wat te leren hebben, zeker als ik het vergelijk met de Congolezen.

Komende week hoop ik voor een verlofperiode van twee weken naar Nederland te gaan. Even geen blogsdus.