In deze blog vraag ik jullie aandacht voor een diep triest maar helaas zeer actueel onderwerp in deze omgeving: gender gerelateerd geweld! In de praktijk gaat het vooral om vrouwen en meisjes die seksueel worden uitgebuit en misbruikt. Alleen al in Goma bevinden zich in ieder geval (want geconstateerd) 286 ‘maisons de toléreance’, ‘gedooghuizen’, een mooi woord voor bordelen. In vergelijking met Amsterdam valt het aantal wellicht nog mee, maar wat er achter de schermen speelt is meer dan schrijnend.
Om besmettingen met het Mpox virus te voorkomen, worden mensen geïnformeerd over de wijze waarop overdracht kan plaatsvinden. Doordat seksueel contact daarbij een belangrijke factor kan vormen, heeft Medair zich de afgelopen weken onder de vluchtelingen vooral gericht op vrouwen en meisjes die, veelal gedwongen, als sekswerkers proberen te overleven. Deze kwetsbare groep wordt desgewenst ook met voorrang gevaccineerd. In dat kader las ik een recent onderzoek over gender gerelateerd geweld met een voor mij schokkende uitkomst. Dus nee, dit wordt geen leuke, optimistische blog.
Waarover hebben we het? Seksuele uitbuiting gaat over misbruik of de poging daartoe van (voor het overgrote deel) kwetsbare vrouwen en meisjes. Het omvat vele vormen van misbruik, waaronder verkrachting, prostitutie, mensenhandel en seksueel uitbuitende relaties zoals seks voor geld, seks in ruil voor voedsel of medicijnen of ook met de belofte van veiligheid. De belangrijkste oorzaak is de grote armoede en de daardoor heel beperkte toegang tot bestaansmiddelen. Tel daarbij op de aanhoudende onveiligheid, de daardoor gedwongen verplaatsing van de bevolking en de daarmee gepaard gaande humanitaire crisis. Om dan toch wat geld in het laatje te krijgen, ontstaat de ‘overlevingsseks’ als overlevingsmechanisme. Ik lees dat het soms ook de wanhopige ouders zijn die hun vaak veel te jonge dochters erop uitsturen.
Wie zijn dan toch al die mannen die gewetenloos overgaan tot uitbuiting en geweld? Dat zal je verbazen! Het zijn ‘gewone’ mannen en jongens met een baan die profiteren van de zwakke toestand van vrouwen en meisjes, het zijn soldaten die verkrachtingen als wapen zien, het zijn mannelijke handelaren, eigenaren van bars en bordelen en het zijn zelfs ook humanitaire hulpverleners die profiteren van het gebrek aan middelen van vrouwen en meisjes. In plaats van het gratis verstrekken van medicijnen en eten, willen ze er stiekem wat voor terug!
En waar vindt dat geweld plaats? Vaak betreft het de ‘maisons de tolérance’. Maar er is ook seksuele uitbuiting binnen scholen door leraren en studenten, in de donkere hoeken en lege tenten van vluchtelingenkampen, in bars en restaurants, binnen huishoudens met huisbedienden en ook met grote regelmaat binnen de huwelijken.
De slachtoffers zijn zoals gezegd vaak jonge meisjes. Meer dan de helft daarvan zijn meisjes die geen enkele opleiding hebben genoten en doorgaans onbekend zijn met de consequenties van hun handelen. Ouders kunnen vaak geen schoolgeld betalen. Slechts 16,8% van de meisjes maakt de middelbare school hier af, ongeveer de helft van het aantal jongens. Kun je je overigens voorstellen dat de meisjes dagelijks vaak maar 1 of 2 dollar verdienen met die ‘overlevingsseks’? Heel beperkte toegang tot schoon water en ook overvolle toiletten zorgen ervoor dat vrouwen en meisjes een verhoogd risico lopen op ziekte en seksueel geweld, omdat ze langere afstanden afleggen op zoek naar water. Door een gebrek aan goed onderdak slapen veel gezinnen buiten, waardoor kinderen worden blootgesteld aan het risico van ontvoering.
En dan de gevolgen. Het zijn er vele. Geweld brengt ernstige schade toe aan de seksuele, lichamelijke en psychologische gezondheid van de vrouwen en meisjes. Het verhoogt ook het risico op toekomstige gezondheidsproblemen. Mogelijke effecten zijn ongewenste zwangerschappen en complicaties bij onveilige abortussen. Deze gedwongen abortussen worden uitgevoerd vanwege het gebrek aan financiële middelen om meisjes en vrouwen in staat te stellen voor hun kinderen te zorgen. Anderen geloven dat vernedering hun lot zal zijn in het geval van een bevalling. Kinderen uit verkrachting geboren, worden vaak afgewezen door hun families en gemeenschappen. Ook lopen ze, net als hun moeders, risico op HIV, Mpox of andere besmettingen. Vrouwen die verkracht zijn, kunnen zelden met iemand over hun probleem praten, uit angst om gestigmatiseerd of belachelijk gemaakt te worden. Anderen worden gedwongen met hun belagers te trouwen.
“De realiteit voor vrouwen en meisjes in de DR Congo is een levende nachtmerrie“, zegt de landendirecteur van hulporganisatie CARE in Congo. “Er is dringend behoefte aan meer gender gerelateerde humanitaire hulp die prioriteit geeft aan de bescherming, gezondheid en economische empowerment van vrouwen en meisjes. “We dringen er ook bij de internationale gemeenschap op aan om aandacht te geven aan de specifieke behoeften van vrouwen en meisjes, vooral om te reageren op de ervaringen en adviezen van overlevenden van seksueel geweld. Dit moet bevorderen dat vrouwen en meisjes volledig, gelijkwaardig, zinvol en veilig kunnen deelnemen aan besluitvorming om te komen tot oplossingen. Ook moeten de daders van geweld ter verantwoording worden geroepen. Daarnaast moeten kwaliteit en directe financiering worden verhoogd van lokale, door vrouwen geleide organisaties. Ze werken in extreem moeilijke omstandigheden, vaak met gevaar voor eigen leven.
Onbelemmerde toegang voor hulporganisaties is cruciaal om een einde te maken aan het lijden van vrouwen en meisjes in Congo (en natuurlijk ook in andere landen). Hulp is nodig om gemeenschappen mondiger te maken en hen uit te rusten met essentiële vaardigheden voor bijvoorbeeld voedselzekerheid. Investeren in vrouwen beschermt hen tegen uitbuiting en geweld. Bovendien zijn veilige ruimtes nodig voor overlevenden om te genezen en toegang te krijgen tot psychosociale ondersteuning. Voor dit alles is een brede en gezamenlijke aanpak nodig.
Ik wil graag de komende tijd af en toe stilstaan bij de activiteiten die we op dit gebied gaan ondernemen in het project waar ik direct bij betrokken ben. Zijn we in staat om de situatie van de genoemde vrouwen en meisjes enigszins te verbeteren? Maar de komende 2 weken nog even geen blogs, want dan hoop ik mij in Nederland te melden voor mijn tweede verlofperiode. En mijn visum? Ik weet het nog steeds niet. Morgen, 4 dagen voor mijn vertrek, wordt mijn paspoort bij de betreffende instantie opgehaald en verstuurd naar Goma, met of zonder visum erin. We gaan het zien.
CONGOMA calling! 
Plaats een reactie