Ik ben terug in de stad die ik in 2009 heb leren kennen. In de tussentijd ben ik er weliswaar drie keer kort geweest, maar deze keer is het anders. Grote moderne gebouwen rijzen uit de rommel omhoog. Hotels zijn het, bankkantoren en overig buitenlands bezit. Ook is er een heuse mall verrezen, met veel glas, glanzend marmer en andere luxe materialen die mij tussen de omringende rommel wat vreemd voorkomen. En nu komt het: Kinshasa, met ruim 17 miljoen inwoners, is volgens een recent onderzoek voor expats de duurste stad om te wonen, nog voor Zürich en Genève. Je verzint het niet.
De gemiddelde lezer van de blog was nooit in Congo. Ik beschrijf dan ook graag wat ik hier zie. Het is van alles tegelijk: hilarisch, droevig, bizar, triest, onvoorstelbaar en eigenlijk ook wel onbeschrijfelijk. Beste en lieve lezers, het blijft dus bij een goedbedoelde poging mijnerzijds.
Het verhaal begint op het vliegveld van Goma, waar de chaos zoals gebruikelijk weer compleet is. Een grote kakafonie rond rijen met honderden wachtende mensen. Ik zie zo snel even geen andere blanke! Er zijn passagiers die een koffer bij zich hebben, maar het is een minderheid. Ik zie tassen, plastic zakken, kratten, tonnen, balen, kisten, dozen. Ik zie een man met een oranje hesje die in staat blijkt om een grote rol tape in een paar minuten ‘weg te tapen’ rond al de genoemde verpakkingen. Chauffeur Masudi loods mij kundig door de krioelende menigte, hier en daar een flinke por uitdelend, maar dat hoort zo: ik zie het iedereen doen! Overal airport medewerkers die luid schreeuwend mislukte pogingen doen om mensen in het gareel te houden. Met koorden worden rijen spontaan gecreëerd, gesloten, weer geopend en ook verplaatst. Ik kom ogen te kort om het in me op te nemen. Wonder boven wonder bevind ik mij een paar uur later aan boord van een enorm vliegtuig, helemaal vol, dat mij en ook mijn koffer in ruim 2 uur naar Kinshasa brengt.
Chauffeur Jean van het Medair-kantoor in de hoofdstad brengt mij in anderhalf uur naar het appartement. Ik zal mij deze week bezighouden met het verder introduceren van onze Partnership manager in het diplomatieke netwerk. Een receptie op de Nederlandse ambassade, maar ook diverse bezoeken aan voor ons belangrijke partners staan op het programma. Tevens hoop ik de procedure in gang te zetten om mijn huidige kortlopende visum om te zetten in een document dat een paar jaar geldig is. Dat kan niet in Goma worden geregeld. Met dat visum is overigens het lieve sommetje van een kleine 700 dollar gemoeid. Tsja, je moet ergens je geld mee verdienen.
In Kinshasa gaat het verder. Ik zie een arme politieman, een van de heel velen. Hij staat moederziel alleen midden op een groot en heel druk kruispunt. Hij heeft zijn armen wijd en een fluit in zijn mond. Maar hoe breed hij zich ook maakt, hoezeer zijn armen zwaaien om de aandacht te trekken en hoe hard zijn schelle fluittonen het lawaai ook overstijgen: het mag helaas niet baten. Het verkeer overspoelt hem, raast aan alle kanten langs hem heen, laat hem volledig links liggen, of beter gezegd links staan. Het negeert hem niet alleen, hij is zijn leven op dat kruispunt niet zeker! Even verder op de Boulevard du 30 juin zie ik tientallen voetgangers die via een zebrapad willen oversteken. Maar je denkt toch zeker niet dat er voertuigen zijn die stoppen? Er zijn waaghalzen die met gevaar voor eigen leven de oversteek vervolgen, anderen keren teleurgesteld terug, klaar voor de volgende poging. Ik vrees dat dit beeld, deze helaas nauwelijks overdreven schets, tekenend is voor wat er in Congo aan de hand is. Anderen komen niet voor je op, je moet het zelf doen. Iedere vorm van autoriteit dient gewantrouwd te worden: kan daar ooit iets goed vanuit gaan? En elke vorm van regelgeving wordt met voeten getreden. Wat maakt het ook allemaal uit als er toch geen consequenties aan verbonden worden?
Zoals in eerdere blogs aangekondigd, gaan met elkaar eens kijken naar de belangrijkste rebellengroep in Oost-Congo, namelijk M23. Overigens is M23 slechts een van de zo ongeveer honderddertig gewapende groepen die hier actief zijn. Daarbij gaat het om een gebied dat zo groot is als vier keer Nederland met ongeveer evenveel inwoners. M23 is een heel professionele rebellengroep en heeft zelfs politieke vleugels. Bij confrontaties met het Congolese leger komen ze heel regelmatig als winnaar uit de bus. Andere groepen bestaan soms uit slechts een handjevol mensen met machinegeweren.
De M23-beweging ontstond op 4 april 2012. Ongeveer 300 soldaten begonnen te muiten vanwege de slechte leefomstandigheden en het bijzonder magere loon in het Congolese leger. Bijna al die soldaten waren voormalige leden van het CNDP en hoofdzakelijk etnische Tutsi. Nog even ter herinnering, de Tutsi vormen de tijdens de genocide in 1994 in buurland Rwanda zwaar getroffen etnische groep. Honderd duizenden werden door voornamelijk extremistische Hutu’s vermoord of verkracht. De muiters vonden elkaar en begonnen in Noord-Kivu te vechten tegen het regeringsleger. Op 8 juli 2012 werd gemeld dat een regeringsoffensief om de groep uit haar schuilplaatsen te lokken mislukt was, en dat ze verschillende dorpen bij Goma veroverd had. In november 2012 nam M23 provinciehoofdstad Goma in, maar trok zich weer terug en begon vredesonderhandelingen met de regering. In februari 2013 ontstond er verdeeldheid binnen het leiderschap van de beweging en in Noord-Kivu kwam het tot confrontaties.
Begin november 2013 kondigde de beweging, die al veel terrein aan het regeringsleger had verloren, een wapenstilstand af. Deze moest vredesonderhandelingen met de regering van Congo mogelijk maken. De wapenstilstand werd echter een dag later alweer geschonden door een zware, gewapende aanval van M23 op een dorp. Vredesonderhandelingen tussen de twee partijen gingen wel door in buurland Oeganda. Op 11 november liepen ook deze uit op een mislukking vanwege onenigheid over de bewoordingen van een vredesakkoord De regeringsdelegatie trok vervolgens de stekker uit de onderhandelingen.
Wat het allemaal heel ingewikkeld maakt is de betrokkenheid van Rwanda bij M23. Rwanda, met Tutsi-president Kagame nog steeds stevig in het zadel, steunde (en steunt) M23-rebellen uit vrees voor Hutu-rebellen aan de grens. Officieel blijft M23 volhouden dat het de Tutsi in Congo wil beschermen tegen nieuw etnisch geweld, maar in de praktijk aast de groep op de natuurlijke rijkdom van de mineraalrijke provincies in het oosten.
De regering van Kinshasa was en is bijzonder argwanend over de invloed van Kigali in de regio. Het is namelijk een publiek geheim dat Rwanda ruimschoots profiteert van de plundering van Congolese mineralen. Zo weten we dat Rwanda de grootste exporteur is van Coltan terwijl het zelf minder Coltan delft dan het exporteert. Het meeste spul komt rechtstreeks uit Congo.
CONGOMA calling! 
Plaats een reactie