CONGOMA calling!

Hè, wat is er aan de hand? Ik zie flink wat Congolese collega’s met truien en een lange soort van winterjassen aan en omslagdoeken rond hun lichamen gewikkeld naar het werk komen. Inderdaad, het is deze morgen wat frisser, wat mij betreft zelfs aangenamer weer, wellicht een fractie minder warm dan normaal, maar de klederdracht van de lokale vrienden komt mij toch wat overdreven voor. Wat zijn wij mensen toch verschillend.

Het is alweer even geleden dat ik iets vertelde over mijn dagelijkse werkzaamheden. Na mijn verlof ben ik vooral druk geweest met de start van een groot project, gesponsord door het Fond Humanitaire van de VN. We organiseerden een zogenaamde kick-off meeting waarbij we met elkaar goed hebben doorgesproken wat ons te doen staat. Gratis gezondheidszorg voor vluchtelingen in een viertal kampen, waarbij we veel aan ‘community engagement’ zullen doen. Daarnaast gaan we de opvang en behandeling van Mpox slachtoffers uitbreiden, want ook de epidemie breidt zich nog steeds uit. We gaan veel vooral heel jonge kinderen voorzien van bijvoeding, in de vorm van PumpyNuts, waarover ik eerder vertelde. Verder gaan we weer veel latrines bouwen, douchehokjes neerzetten, afvalopslagplekken regelen en voorzien in drinkwater. Bij die activiteiten komt ook rekruteren en opleiden van lokaal personeel kijken, de vluchtelingen erbij betrekken en op de hoogte houden, contracten met aannemers afsluiten, goederen transporteren en meer. Met een lokale partner (een kerkelijke organisatie met een enorm netwerk) hebben we gewerkt aan een contract dat uiteindelijk gisteren is ondertekend en waarin duidelijk staat vermeld wat we van elkaar mogen verwachten op het gebied van activiteiten, kwaliteit, planning, voortgangsrapportages en financiële verantwoording. Tijdens het afgelopen project hebben we nogal wat kritiek gekregen over diezelfde lokale partner en ik denk ook terecht. Dat moeten we dus nu niet meer hebben, want uiteindelijk worden wij erop aangekeken en eventueel afgerekend. Gelukkig heb ik een paar weken geleden een heel capabele kerel kunnen aannemen met veel ervaring, die als Partnershipmanager aan de slag is gegaan en van aanpakken weet.

Ik ben gevraagd om een kwartaalbijeenkomst te organiseren met de managers van de drie bases. Ik heb even gekeken naar de agenda van de laatste keer: meer dan 20 presentaties op 1 dag. Stel je voor, een aaneenschakeling van korte voordrachten over uiteenlopende zaken, alleen onderbroken door een koffiepauze van een kwartier en een lunchpauze van een uur. Dat moet anders, zeg ik tegen de collega die mij voor het projectje vroeg. Dat is ook precies waarom ik jou heb gevraagd… De verwachtingen zijn hoog gespannen. Ik heb nog drie weken de tijd.

Verder heb ik mijn aanstaande reis naar Kinshasa voorbereid. Ik ga komende week naar een paar partners die in de hoofdstad hun kantoren hebben en hoop ook een netwerkbijeenkomst op de Nederlandse ambassade bij te wonen, samen met een andere nieuwe collega die zich ook met partnerschappen gaat bezighouden. Een tweede reden voor mijn aanwezigheid in Kinshasa is het starten van een visum aanvraagprocedure. Mijn huidige visum is drie maanden geldig en kan in principe niet worden verlengd met nog eens drie maanden. Ik heb een ander visum nodig met een langere geldigheid. Het lukt al maanden niet om dergelijke Visa voor ons te regelen en ik hoop een beetje schot in de zaak te krijgen. Voor die aanvraag is een medische verklaring nodig, die ik afgelopen week heb ontvangen. Daarvoor heb ik een heuse medische controle moeten ondergaan: kosten 80 dollar. Voor dat bedrag heb ik een welbekend lijstje ingevuld met eventuele ernstige aandoeningen, enge ziektes, operaties, zwangerschappen en meer. Gelukkig was het antwoord steeds ‘nee’. Ga maar even op de weegschaal staan, nee, hou je schoenen maar aan, nu even de lengte meten, nee, hou je schoenen maar aan, bloed prikken (om de juiste ader te vinden bond de verpleegkundige een plastic handschoen als een elastieke band rond mijn bovenarm, hoe creatief wil je het hebben?), bloeddruk meten en urine onderzoeken. Na afloop kreeg ik bijgaande oorkonde uitgereikt. Wat wil je nog meer? Nu maar hopen dat het indruk maakt, volgende week in Kin. Ik vrees van niet…

Op 23 maart 2009 tekende de Congolese rebellengroep CNDP (opgericht, zoals we vorige week lazen, door Laurent Nkunda) een vredesverdrag met de Congolese regering, waardoor ze een legale politieke partij werd. De soldaten werden vervolgens geïntegreerd in het Congolese leger. De latere rebellengroep M23 is genoemd naar de datum van dit akkoord, waarbij de ‘M’ voor ‘maart’ staat, of ‘mars’, zoals ze hier zeggen.

Al jarenlang vinden er gevechten plaats tussen soldaten van het Congolese leger en diverse rebellengroepen, waarvan M23 de bekendste is. Het lijkt mij dus goed om de komende weken wat meer te vertellen over rebellengroep M23. Maar eerst doe ik graag nog een poging om een paar zaken op een rijtje te krijgen: alles lijkt namelijk op elkaar, de geschiedenis herhaalt zich steeds weer en ik zie soms het bos niet meer, vanwege de vele bomen. Wat zijn nu eigenlijk ook alweer de oorzaken van die voortdurende conflicten hier?

In de eerste plaats is de grens tussen de huidige Democratische Republiek Congo en Rwanda en Oeganda een kunstmatige. Midden vorige eeuw gingen Hutu-boeren uit Congo in het huidige Rwanda werken, als goedkope arbeidskrachten. Later kwamen er (omgekeerd) immigratiegolven van de Tutsi’s op gang. Ze waren op de vlucht voor vervolging in Rwanda. Toen na de genocide in Rwanda in 1994 rond de 2 miljoen Rwandezen, vooral Hutu’s, de grens overstaken en terechtkwamen in vluchtelingenkampen bij Goma, ontstond een domino-effect. Dat leidde tot een slachting van de gevluchte Hutu’s. Die etnische spanningen hebben vervolgens geleid tot vele milities en zelfbeschermingsgroepen. De twee grote spelers, de Hutu-militie FDLR en de M23, van Congolese Tutsi-origine, worden nog altijd ingezet als pionnen in het politieke en militaire schaakspel.

De zogenoemde conflictmineralen vormen een tweede belangrijke oorzaak. Het grote drama van Congo is paradoxaal genoeg zijn eigen rijkdom. In de Kivustreek en Ituri draait het om goud, diamant en de zogenoemde 3 T’s: tin (cassiteriet), tungsten (wolframiet) en tantalium (coltan), die essentiële onderdelen zijn voor zo ongeveer alle elektronica. De kaart van de veelal artisanale mijnen in de regio en de conflictkaart vormen een exacte blauwdruk van elkaar.

Op de derde plaats is er politieke en militaire betrokkenheid bij de lucratieve grondstoffenhandel. Corrupte politici en officieren hebben het conflict aangegrepen om hun macht uit te oefenen. Dat verklaart waarom er van de officiële vredesakkoorden niets terecht kwam en integratie van tienduizenden ex-rebellen en ook kindsoldaten is mislukt. Voor elke soldaat die uit het leger ging, kwamen er twee nieuwe in de plaats, opnieuw gelokt door krijgsheren als Nkunda.

Ook is er de straffeloosheid. De plegers van gruweldaden en hun machtige opdrachtgevers moeten natuurlijk worden berecht. In Oost-Congo zijn en worden oorlogsmisdaden gepleegd en zelfs misdaden tegen de menselijkheid. Maar ondanks protest van vrouwen- en jongerenorganisaties, ondanks internationale VN-rapporten, worden de schuldigen niet gestraft en kunnen ze hun gang gaan.

De vijfde oorzaak is de opstelling van de internationale gemeenschap. Wat heeft de VN-missie MONUSCO, die al 20 jaar aanwezig is en 1 miljard dollar per jaar kost, opgeleverd voor de Congolese burgers? In ieder geval niet genoeg. Wat hebben miljoenen aan internationale hulp structureel opgeleverd voor de Congolese burgers? Ook niet genoeg. Ik kijk er dus niet echt van op dat de woede van de wanhopige bevolking zich steeds meer richt tegen die internationale aanwezigheid en er militaire VN-konvooien maar ook transporten van hulpverleners met stenen worden bekogeld, of erger, worden aangevallen.