CONGOMA calling!

Ongeveer 15 kilometer ten noorden van de stad Goma bevindt zich de actieve vulkaan Nyiaragongo met een van de grootste, permanente lavameren ter wereld. De vulkaan is sinds 1882 meer dan 30 keer uitgebarsten. Zo ook op 10 januari 1977. De wand van het lavameer begaf het en er ontstond een lavastroom met een snelheid van rond de 100 kilometer per uur. Op 17 januari 2002 kwam het weer tot een uitbarsting. Zo’n 400.000 mensen werden tijdelijk van huis verdreven, toen het centrum van Goma volledig met lava werd overspoeld. Deze lava versteent tot een huizenhoge, dikke zwarte laag, zo hard als beton. Op 22 mei 2021 was het weer raak! De lava kwam deze keer in de buurt van het vliegveld van Goma en verwoestte een snelweg. Duizenden mensen sloegen op de vlucht, maar het wrange is: ze waren al op de vlucht!  

Afgelopen woensdag bracht ik met een paar collega’s een bezoek aan een drietal door Medair opgezette ‘gezondheidscentra’, alle ten noorden van Goma en je raadt het al: in de directe omgeving van de vulkaan. We verlaten de doorgaande weg, rijden in wandeltempo over lavabrokken en stuiteren werkelijk alle kanten op. Aangekomen aan de rand van een enorm op lavasteen gebouwd vluchtelingenkamp stappen we uit. We hebben veel bekijks: een blanke (mzungu zoals ze hier zeggen) blijft in deze omgeving een bezienswaardigheid. Ik krijg een keurige rondleiding door de verantwoordelijke Medair coördinator: in een halfopen tent zitten tientallen patiënten (vrouwen, kinderen en een paar mannen) op hun beurt te wachten voor de registratie, gratis behandeling en medicijnen. Vlak daarbij staat een kleine tent: het blijkt de apotheek te zijn. In een volgende tent zijn diverse ruimtes: eentje voor een eerste onderzoekje, een voor laten we zeggen poliklinische behandelingen, een andere voor zwangere vrouwen die op het punt van bevallen staan, de kraamkamer zelve en een zweterige ruimte met een paar bedden met daarop vooral opgeluchte vrouwen met pasgeboren kindjes naast zich. Jambo zeg ik maar: hallo! Ik vraag aan een jonge moeder hoe haar zoontje heet. De rondleidster vertaalt: dat weet ze nog niet want daarover beslist de vader! Zo gaat dat hier dus; weer wat geleerd.

In een andere hulppost, op een paar kilometer heen en weer schudden, tref ik eenzelfde indeling aan. Deze keer niet in tenten maar in houten en uit plaatmateriaal opgetrokken onderkomens. Gemiddeld melden zich hier zo’n 100 patiënten per dag. Hevige malaria kan een reden zijn. Op sommige hulpposten is een voedingsprogramma opgezet, voor ernstig ondervoede kinderen, maar dat is hier niet het geval. Ik vraag of de patiënten hier ook te eten krijgen, als ze wat langer worden vastgehouden. Nee, daar moeten hun families voor zorgen! Tsja, denk ik, zijn dat niet diezelfde families die even verderop met z’n tienen onder een paar zeilen leven?

Op de derde locatie heeft Medair een opvang van regenwater gebouwd. Via een ingenieuze constructie onderaan een schuin aflopend golfplaten dak, wordt regenwater opgevangen en getransporteerd naar een opslagtank met een inhoud van 80 kuub. Dit water wordt niet alleen aan patiënten geleverd, ik zie een douchehokje en een paar toiletten, maar is ook voor de buurt bedoeld. Er zijn 2 kranen beschikbaar, met sloten erop, buiten de post, langs de weg. Aan de ene kant zijn de mensen hier maar wat blij met een hoosbui, aan de andere kant helemaal niet, want dan spoelen hun onderkomens zo’n beetje weg.

Vooruit, laten we nog even wat aandacht aan Mobutu besteden. Hij heeft het tenslotte niet minder dan 32 jaar volgehouden als president, maar in die tijd het land natuurlijk volkomen kapot gemaakt. In ruil voor Amerikaanse steun, streed Mobutu gedurende de koude oorlog tegen de Russische invloed in Afrika. Op economisch gebied, voedt hij een diepgewortelde corruptie, geeft hij leiding aan een ‘boevenbende’ en ziet hij de bevolking zienderogen verarmen. Het is dus niet vreemd dat in de jaren tachtig de oud-Lumumba aanhanger en tevens rebellenleider Laurent-Désiré Kabila probeert om Mobutu aan de kant te zetten. Zijn pogingen lopen op niets uit en ‘papa Kabila’ wordt gedurende 10 jaar verbannen.

Met de ineenstorting van de Sovjet-Unie begint ook de aftakeling voor Mobutu. Het westen vindt het nu niet echt meer de moeite waard om de anticommunist Mobutu op het schild te houden. In de jaren 90 van de vorige eeuw stijgt de ontevredenheid van het Congolese volk naar een hoogtepunt. Mobutu kan niet anders dan een beetje toegeven. Zo komt er een meerpartijenstelsel en een soort van nationaal bureau waar de mensen hun klachten kwijt kunnen. Je vraagt je af wat vervolgens met die klachten wordt gedaan, maar dat terzijde. In 1994 deelt Mobutu zelfs de macht met de voorzitter van het parlement, maar het is te laat, Mobutu valt van zijn voetstuk. We zullen later zien dat Laurent-Désiré Kabila na tien jaar weer van zich laat horen, en hoe!