CONGOMA calling!

Het is natuurlijk best hilarisch om te lezen over vermiste koffers, het verkeer of mijn Congolese rijbewijs, maar ik ben hier natuurlijk voor andere dingen. Deze keer iets serieuzer dus. Laat ik proberen duidelijk te maken wat ik nu doe en wat ik hoop te gaan doen in de nabije toekomst.

Medair heeft in Congo jaarlijks ongeveer 12 miljoen euro aan noodhulp te besteden. Dat geld komt van een paar grote donoren (EU, VS, VN) en van een behoorlijke hoeveelheid kleinere sponsoren. Medair werkt in Congo vanuit 3 locaties: Goma, Butembo (op ruim 200 kilometer van Goma) en Bunia (meer dan 550 kilometer hiervandaan). Verplaatsingen tussen de bases vinden plaats met vliegtuigjes en helikopters. Daarnaast is er een administratief kantoor gevestigd in de hoofdstad Kinshasa (op ongeveer 2000 kilometer afstand), vooral om zaken te doen met de overheid. Op de basis hier in Goma is ook het landelijke Medair-hoofdkantoor gevestigd, waarin ik werk. Het managementteam bestaat uit de directeur, 2 plaatsvervangend directeuren en 2 programme support managers, waar ik er een van ben. In totaal werken ongeveer 18 internationale medewerkers en 180 lokale krachten voor Medair in Congo. Elk van de 3 bases is (mede) verantwoordelijk voor 15 à 20 health facilities. Op die ongeveer 50 locaties leven naar schatting bijna een miljoen mensen. Het zijn voornamelijk Congolezen die hun woningen hebben verlaten onder druk van extreem geweld. De noodhulp betreft het voorzien in (drink)water, eten, medische zorg, hygiëne en een onderkomen.

Hoe gaat het in zijn werk? Vooraf is duidelijk hoeveel geld er van een grote geldschieter beschikbaar komt, voor welke periode en meestal ook welke focus die hulp moet hebben in welk gebied. Met de diverse Medair-specialisten in het veld wordt een need assessment gemaakt, een inschatting van wat er precies nodig is op bepaalde locaties. Ik noem even een simpel voorbeeld: in 3 verschillende kampen ontplooien van 2 mobiele geneeskundige hulpposten met de benodigde medicijnen en per post 2 opgeleide verpleegkundigen. En daarbij per locatie 2 drinkwater punten en een gebouwtje met 4 toiletten en 4 douches. Vervolgens wordt ingeschat wat het kost aan (Medair-) menskracht, middelen en tijd om dat voor elkaar te krijgen. Ook wordt zo nauwkeurig mogelijk  ingeschat hoeveel mensen (aantallen vrouwen, kinderen, mannen, gehandicapten) er met die gevraagde faciliteiten kunnen worden ondersteund. Medair doet een gedetailleerd voorstel aan de donor en na enig heen en weer gedoe met vragen ter verduidelijking vanuit de donor en Medair- toelichtingen en antwoorden, wordt een contract ondertekend. Vervolgens gaat het project (maar dan veel groter dan in het voorbeeld) lopen en moet er strak gemonitord worden of alles wat aan de donor is beloofd (en aan de vluchtelingen) in het voorstel, ook netjes wordt uitgevoerd, binnen de opgedragen tijd en uiteraard binnen het vastgestelde budget. Tijd en activiteiten nog eens goed vaststellen, leveranciers benaderen, aangeven wat je nodig hebt, offertes bekijken en vergelijken, leveranciers selecteren, spullen inkopen, kwaliteit controleren, afrekenen, opslaan, vervoeren, uitdelen, instructie geven, budgetteren, informeren, controleren, administreren, noem maar op. Bij al die stappen zijn natuurlijk Medair-specialisten betrokken, maar iemand moet wel het overzicht houden. Op dit moment worden de grote projecten gemanaged door de directeur en de beide plaatsvervangers, maar ze zouden graag zien dat ik ook een project voor mijn rekening ga nemen. Binnenkort gaan we overleggen hoe ik daarop het beste kan worden voorbereid. Tot die tijd praat ik met veel mensen en leer ik ze kennen, lees ik veel documenten, verdiep me in afgeronde projecten, tracht ik de diverse IT-systemen een beetje te begrijpen, kortom, ik probeer veel informatie te verwerken. Donderdag hoop ik een eerste field trip te maken naar een paar kampementen hier in de buurt, om een beeld te krijgen van de situaties waarin de vluchtelingen zich bevinden. Ergens de komende weken wil ook Bunia en Butembo bezoeken. Ik houd jullie op de hoogte.

Waar waren we gebleven in de geschiedenis? In de chaotische jaren na de onafhankelijkheid, vanaf 1960. Kolonel Joseph Mobutu, commandant der strijdkrachten, speelde een dubieuze rol bij de arrestatie van premier Lumumba. Hij pleegde een staatsgreep en had er belang bij dat Lumumba (nota bene zijn oude baas) voorgoed van het toneel verdween. Overigens vonden de Amerikanen dat ook een goed idee: het geheul van Lumumba met de Russen vonden ze maar niets! Van Mobutu gaan we nog het nodige horen, want hij was van 1965 tot 1997 president van Congo.

Als je de vele artikelen op internet diagonaal doorleest, kom je al snel tot de conclusie dat in die periode een onnavolgbare kluwen aan belanghebbenden het in Congo met elkaar aan de stok heeft. Lumumba had het land bij elkaar willen houden, maar de rijkste provincie Katanga, scheidde zich af (evenals Zuid-Kasai). Saillant detail is het feit dat die onafhankelijkheid voor België en het Belgische mijnbedrijf Union Minière du Haut Katanga heel goed uitkwam: het was voor de Belgen veel lucratiever om het zeer uranium- en ertsrijke Katanga uit handen van de centrale overheid te houden! Overigens werd het uranium uit Katanga door de VS gebruikt voor productie van de eerste atoombom. De VN-vredesmacht, die een burgeroorlog wilde afwenden, vocht tegen de separatisten. De al eerdergenoemde Secretaris-Generaal van de VN Hammarskjöld vloog in hoogst eigen persoon naar Afrika om vredesonderhandelingen te voeren, maar zijn vliegtuig crashte. Later werd duidelijk dat het geen ongeluk was maar moord! De KGB en de CIA beschuldigden elkaar van betrokkenheid en ook diverse machtige mijnbedrijven werden verdacht. Vergeet niet dat dit alles plaatsvond midden in de koude oorlog, waarbij de VS en de Sovjet-Unie onderdeel waren van de genoemde kluwen. Het ging om invloed en om de bodemschatten! Met buitenlandse hulp lukte het de centrale regering om controle te krijgen over de afgescheiden provincies. Na de verkiezingen in 1965 ontstond een gevecht om de macht. Mobutu maakte gebruik van de chaos, pleegde een tweede staatsgreep, regelde dat hij president werd en maakte van Congo (dat hij vanaf 1971 Zaïre liet noemen) een dictatuur.

Op de valreep toch nog iets hilarisch: je verjaardag hier vieren op het werk! De taart ter gelegenheid van mijn verjaardag (met in chocoladeschrift daarop de originele tekst: Joyeux Anniversaire Jan), aangevuld met kleine uit Nederland meegenomen stroopwafeltjes was een doorslaand succes. Ik ben toegezongen in het Frans en Swahili, heb uiteraard even gespeecht en constateer met genoegen dat ik al fijn aan het integreren ben. Kwaheri!