Voor de meeste Congolezen is het leven een voortdurend strijd om vooral te overleven. En de dood ligt daarbij helaas voortdurend op de loer. Een verschrikkelijk voorbeeld daarvan was deze week een schipbreuk op het Kivumeer, op nog geen kilometer van mij vandaan. Een zwaar overbeladen bootje met honderden mensen opeengepakt aan boord maakte slagzij en verdween onder water. Een Medair collega uit Goma was met zijn vrouw aan boord. Ze hebben het niet overleefd.
Straks meer daarover. Eerst een paar korte voorbeelden van het leven en het overleven van willekeurige Congolezen. Ik nam ze waar of ik hoorde erover.
De avond is ingevallen in Kinshasa en het verkeer dunt langzaam uit. De grote boulevard die dwars door het centrum loopt, de dagelijks verstopte verkeersader, komt enigszins tot rust. We spoeden ons door het donker, op weg naar huis. Maar dan, heel plotseling, doemt een jongen op in het felle licht van de koplampen. Hij duikt vlak voor onze neus opzij. Hebben we hem geraakt? Ik denk het niet, net niet! Even verder zie ik een knaap midden op de weg. Hij blijft zo lang mogelijk staan en springt op het laatste moment opzij. Chauffeur Jean wordt er niet warm of koud van. “Ze spelen een spel: wie het dichts bij de langsrazende auto’s kan komen”. “Dan geloof ik dat we zojuist twee winnaars konden begroeten”, zo luidde mijn ietwat cynische commentaar. “Zijn de heren levensmoe”?” Niet persé, maar als je verder niets hebt, dan brengt dit nog wat leven in de brouwerij”.
Ik spreek in Kinshasa af met Liliane. Ik leerde haar 15 jaar geleden kennen en heb haar indertijd financieel een beetje ondersteund. Ze was toen bezig om op kleine schaal pindakaas te produceren. Ze werkte tot 2 jaar geleden als secretaresse bij een van de vele ministeries. Haar afdeling liep vlot, zo vertelde ze, goed georganiseerd, er was voldoende budget en ze kregen zaken gedaan. Maar met de nieuwe regering kregen ze een andere minister, een mevrouw. Die vond al snel dat ze zelf over het budget moest kunnen beschikken, hoogst persoonlijk. Het afdelingshoofd en Liliane werden in opdracht van de minister door een paar tussenpersonen ontvoerd. Liliane kwam na 24 uur gelukkig vrij, maar haar baas zit tot op de dag van vandaag in de gevangenis. De minister (een van de 54) overleeft daardoor ruimschoots, de werkloze Liliane doordat haar broers haar regelmatig wat geld toestoppen en het afdelingshoofd in de beruchte en overvolle Makala gevangenis. Daar overleven op dit moment naar schatting meer dan 12.000 mensen, van wie de meesten nog moeten wachten op een proces. Begrijpen jullie het nog? Ik niet!
Ik reis vanuit Kinshasa terug naar Goma. Op het vliegveld word ik begroet door een lange man met een hesje aan. “Ik regel dat u snel in de vertrekhal terecht komt”, zegt hij. “Hier, bij deze tafel wordt de inhoud van uw koffer gecontroleerd”. Ik zie een stuk of 5 mannen bij een tafel zitten. “Maar als u iets betaalt dan controleren ze niet…”. Ik voel dat ik nijdig word. “Hoe zit het nou”, roep ik nog, “zitten ze daar nu om te controleren of niet?” Mens, erger je niet, denk ik bij mezelf. Het heeft geen zin om je erover op te winden. Deze mensen hebben een vorm van inkomen gevonden, waardoor ze samen met hun gezinnen kunnen overleven.
Het is alweer even geleden dat ik de bewakers sprak die in Goma bij Medair aan de poort staan. Enthousiaste jonge gasten. Ze blijken allebei uit het onderwijs te komen. “Hoewel mijn hart ligt bij het onderwijzen van jonge kinderen, heb ik er toch voor gekozen om de beveiliging in te gaan”, zegt een van hen. “Als onderwijzer verdiende ik 70 dollar per maand en als bewaker krijg ik het dubbele. Ik kon niet anders, ik heb ook een gezin om te onderhouden”. Over overleven gesproken. Is er dan niemand in dit land die begrijpt dat deze ellendige situatie de doodsteek is voor toekomstige generaties?
En dan die vreselijke bootramp. Om over de weg van Minova naar Goma te reizen is lastig. Je komt dan langs het dorp Sake, waar regelmatig wordt gevochten. Dan maar liever met de boot. Ik heb begrepen dat dergelijke bootjes nauwelijks worden geïnspecteerd, dat er waarschijnlijk bijna 300 mensen aan boord waren, maar niemand die het precies weet, of heeft geregistreerd en dat het in de onverwacht stevige golven vlak bij Goma, op een paar honderd meter van het haventje is gezonken. Geen zwemvesten, bijna niemand die kan zwemmen, op de kant geen reddingsmaatschappij, slechts een paar kleine bootjes die te hulp schoten, geen duikers, niets van dat alles. Onze collega, de vrolijke klusjesman op de Medair-basis, en zijn vrouw zijn omgekomen. Ze laten drie kinderen na, de oudste is 13. We hadden een samenkomst op het werk, een soort herdenkingsdienst. Was mooi om mee te maken. Het leven, het overleven en het sterven: in Congo ligt het dicht bij elkaar, dichter dan ik gewend was.
Over overleven gesproken. Ik las het volgende over oud-president Joseph Kabila. Volgens onderzoek dat de Congo Research Group, verbonden aan de New-York universiteit, uitvoerde zou hij samen met zijn familie, eigenaar of mede-eigenaar zijn van meer dan 80 bedrijven in Congo en elders. Het onderzoek bracht onder meer de volgende belangen aan het licht: Kabila bezit via een firma samen met zijn kinderen meer dan 71.000 hectare landbouwgrond. Ook beschikken twee bedrijven die aan de familie toebehoren over diamantlicenties in een 724 kilometer lange strook grond in de grensstreek met Angola. Zus Jaynet Kabila die tevens parlementslid is, heeft een belang in de grootste mobiele operator van Congo, terwijl broer Zoé Kabila, eveneens parlementslid, eigenaar is van bedrijven die lucratieve mijncontracten verkregen. En verder kregen familiebedrijven grote overheidscontracten, onder meer voor het uitgeven van rijbewijzen.
Levensgroot onrecht in een land dat op sterven na dood is……..!
CONGOMA calling! 
Plaats een reactie