Deze keer gaat het niet om mijn eigen belevenissen, maar over de omstandigheden in deze omgeving. Toen ik afgelopen week aan het strategische plan werkte, kwam ik een interessant artikel tegen. Het geeft een actueel en tegelijk alarmerend beeld van de situatie zoals die nu in Oost-Congo is, in het bijzonder rond de vluchtelingenstromen. Vandaar de alarmbellen, waarbij ik me afvraag of er veel mensen zijn die ze (willen) horen rinkelen. De Internationale Organisatie voor Migratie (IOM) van de Verenigde Naties roept namelijk op tot onmiddellijke actie om te reageren op de ernstige humanitaire crisis die hier gaande is. De situatie was al niet best, maar is verder aan het verslechteren. In het artikel wordt gesproken van een van de meest verwaarloosde crises in de wereld. Hieronder het verhaal.
In oktober vorig jaar waren in heel Congo 6,9 miljoen mensen ontheemd. Alleen al in de provincie Noord-Kivu (waar mijn woonplaats Goma de hoofdstad van is) werden eind mei 1,77 miljoen ontheemden geteld, voornamelijk als gevolg van aanvallen van de rebellengroep M23. Deze Tutsi-rebellen, gesteund door buurland Rwanda, bezetten meer en meer terrein in de provincie. De humanitaire situatie is ernstig. Ondanks pogingen om de misdaad terug te dringen, worden burgers – waaronder veel ontheemden – daarbij ook nog eens geconfronteerd met diefstal, inbraak, mishandeling en intimidatie. De nabijheid van frontlinies en de aanwezigheid van wapens in en rond vluchtelingenkampen brengen de veiligheid van vluchtelingen in gevaar. De toename van seksueel geweld en uitbuiting gericht tegen vrouwen en meisjes, is al even alarmerend.
De crisis strekt zich uit tot buiten Noord-Kivu. Ruim 77.000 mensen zijn naar Zuid-Kivu gevlucht. Ook de veiligheidssituatie in de provincie Ituri, waar onze basis Bunia zich bevindt, blijft onstabiel en onvoorspelbaar, met aanhoudende schendingen van mensenrechten. Bovendien hebben rampen de humanitaire crisis verergerd. Door stijgende waterstanden in het Tanganyikameer, zware regenval, overstroomde rivieren en aardverschuivingen zijn alleen al in mei ruim 50.000 mensen op de vlucht zijn geslagen.
Ondanks de grote uitdagingen blijven humanitaire organisaties zich inzetten voor het bieden van levensreddende steun. De respons is echter onvoldoende om aan de enorme behoeften te voldoen. De meerderheid van de ontheemden verblijft bij gastgezinnen, terwijl ongeveer een miljoen mensen in vluchtelingenkampen wonen. Maar zowel binnen als buiten de gastgezinnen zijn er zorgen over te weinig bescherming en tekortschietende hulp. Toegang tot voedsel en gezondheidszorg blijft heel belangrijk. Het Crisisresponsplan 2024 van IOM heeft 190,5 miljoen dollar nodig om 2,4 miljoen mensen te bereiken. Tot nu toe, halverwege het jaar, is 24,8 miljoen ontvangen, wat neerkomt op slechts 13%. Tsja, dat schiet niet echt op.
Deze situatie wordt beschouwd als een van de vergeten crises in de wereld vanwege de beperkte zichtbaarheid ervan en de mondiale passiviteit waarmee het land wordt geconfronteerd. Zonder een toename van de humanitaire capaciteit zal de nu al catastrofale situatie in de DRC blijven verslechteren. Provinciale autoriteiten, humanitaire en ontwikkelingsorganisaties moeten samenwerken om een sterkere, gecoördineerde respons mogelijk te maken. Het gaat daarbij om het bieden van onmiddellijke hulp aan ontheemde bevolkingsgroepen en het verbeteren van de toegang tot basisvoorzieningen. Tegelijkertijd zijn er oplossingen nodig voor de middellange en lange termijn, waaronder het ondersteunen van vrijwillige terugkeer van ontheemden wanneer dit veilig is. De urgentie is duidelijk: er moet echt actie worden ondernomen om het lijden te verlichten en de levens van miljoenen mensen in de DRC te beschermen. Tot zover het artikel.
Ik zie de laatste weken in de Nederlandse media gelukkig ook zo af en toe een bericht over de alarmerende situatie hier. Dat is goed en belangrijk: zo komt de ernst van de toestand meer en meer huiskamers binnen en brengt dat hopelijk ook meer en meer geld in de lades van hulporganisaties. Maar ik snap ook heel goed dat we door de vele conflicten in de wereld wellicht een beetje murw geslagen zijn. Enfin, laat dat in ieder geval geen excuus zijn om er dan maar helemaal niet meer bij stil te staan.
Met het historische overzicht zijn we aanbeland in januari 2001. Papa Kabila is vermoord door een van zijn lijfwachten en zijn zoon Joseph neemt het roer over. Met een unanieme stem van het Congolese parlement wordt hij beëdigd als president. Dat hij de verkiezingen wint, is grotendeels te danken aan de steun van Robert Mugabe, de dubieuze president van Zimbabwe. Ook helpt het dat de meeste parlementsleden nog zijn geselecteerd door zijn vader.
Het begin van zijn presidentschap is hoopgevend. Onder leiding van Zuid-Afrika vinden vredesbesprekingen plaats die leiden tot de ondertekening van een “uitgebreide vredesovereenkomst”. Het Verdrag van Sun City wordt op 19 april 2002 formeel bekrachtigd. Op 30 juli van dat jaar ondertekenen Rwanda en Congo een vredesakkoord. De gesprekken richten zich op twee kwesties. De eerste is de terugtrekking van naar schatting 20.000 Rwandese soldaten uit Congo. De tweede kwestie betreft het inrekenen van de voormalige Rwandese soldaten en het ontmantelen van de Hutu-militie Interhamwe, die deelnam aan de genocide van Rwanda in 1994 en al die jaren actief bleef in Oost-Congo. Rwanda had eerder geweigerd zich terug te trekken totdat de Hutu-milities waren aangepakt. Vervolgens wordt op 6 september he Luanda verdrag ondertekend, wat de vrede formaliseerde tussen Congo en Uganda. Het verdrag had tot doel Uganda zijn troepen uit Bunia te laten terugtrekken en de relatie tussen de twee landen te verbeteren, maar de uitvoering bleek problematisch. Met Rwanda ging het beter. Op 5 oktober kondigde Rwanda aan dat de terugtrekking was voltooid.
Op 21 oktober 2002 publiceerde de VN een rapport over de plundering van natuurlijke hulpbronnen door gewapende groeperingen. Zowel Rwanda als Uganda verwierpen beschuldigingen dat hooggeplaatste politieke en militaire figuren betrokken waren bij de illegale handel in geplunderde bronnen. Op 17 december 2002 ondertekenden de Inter-Congolese Dialoog (zo’n beetje alle belanghebbende Congolese partijen) het Global and All-Inclusive Agreement. De overeenkomst beschreef een plan voor overgangsbestuur dat zou resulteren in wetgevende en presidentsverkiezingen binnen twee jaar na de ondertekening ervan en markeerde het formele einde van de Tweede Congolese burgeroorlog.
Wat ik echt bizar vind is het feit dat we nu, bijna 22 jaar later, weer (of nog steeds) met exact dezelfde situatie te maken hebben. Zowel Rwandese als ook Ugandese troepen opereren massaal hier in Oost-Congo. Ik zal later beschrijven wat hier nu eigenlijk zo erg aan is.
CONGOMA calling! 
Plaats een reactie